‘The Temple of Humanity’:
Popmuziek met maçonnieke boodschap
door Willem Verstraaten
(streamers:)
“Ik hou van popmuziek met ‘content’, die dus ergens over gaat.”
“Het verhaal kan nog zo sterk zijn, uiteindelijk moet de muziek zijn werk doen.”
Hij is net vader geworden van een prachtige dochter, maar ook in symbolische zin heeft hij een ‘kindje’ ter wereld gebracht. De ‘bevalling’ – om in de beeldspraak te blijven – kende moeizame momenten, maar nu ligt de cd met maçonniek geïnspireerde popmuziek van Harm Timmerman dan toch in de fraai vormgegeven box. De naam moet niet alleen vrijmetselaren aanspreken: ‘The Temple of Humanity’ gaat de hele mensheid aan.
Zijn muzikale loopbaan begon Harm Timmerman – nu 36 – als klassiek violist. “Maar ik heb mijn viool al vroeg in de wilgen gehangen en ben de popmuziek ingegaan.” Daar verdient hij nu zijn brood in als HBO-docent muziekmanagement in Leeuwarden. In 2001 werd hij als leerling-vrijmetselaar ingewijd in loge L’Union Provinciale in Groningen – hij is daar nu tweede opziener -, en daarna vatte al snel het idee post dat de denkbeelden van de vrijmetselarij een perfecte basis zouden vormen voor een conceptalbum. “Popmuziek met levensbeschouwelijke of zelfs mystieke teksten is er genoeg, maar bij mijn weten is er nooit popmuziek geïnspireerd op de vrijmetselarij gemaakt. Ik ben met het idee naar een aantal grote platenmaatschappijen gestapt, en het stelde me nogal teleur dat die het album niet wilden uitgeven. Er moet toch een markt zijn voor een pop-cd die de vrijmetselaarsgedachten op een hedendaagse manier en met respect profileert.”
Eigen studio
Harm Timmerman wilde duidelijk maken dat de vrijmetselarij ‘alive and kicking’ is, zoals de nieuwe hoogleraar vrijmetselarij Malcolm Davies het in gesprekken met de componist noemde. “Het is mooi dat we een lange traditie hebben, daar heb ik veel respect voor, maar de nadruk moet niet teveel op de historie liggen. Het is goed om moderne uitingsvormen te vinden voor onze ideeën, om ook jonge mensen te enthousiasmeren voor de werkwijze van de vrijmetselarij. Een kandidaat zal zich altijd voor het eerst in zijn binnenste tot de vrijmetselarij aangetrokken moeten voelen, maar dan moet hij natuurlijk wel van het bestaan ervan afweten. Hopelijk kan een dergelijk vormgegeven album daar enigszins aan bijdragen.”
Met zijn gedegen vooropleiding in vele aspecten van de muziek – pop aan de Universiteit van Amsterdam, muziekwetenschap in Leiden – achtte Harm Timmerman zich goed in staat het project dan maar in eigen beheer te produceren. “Ik had net een huis gekocht met mijn partner José, en daar heb ik een muziekstudio, met alle apparatuur, met een collectie gitaren. Alle nummers voor het conceptalbum heb ik zelf geschreven, en ik heb de hele preproductie in eigen studio gedaan.” In totaal heeft het ontstaansproces van de cd tweeënhalf jaar in beslag genomen, en het is een veelbetekenend toeval dat het werk afgerond werd in de periode waarin de dochter van Harm en zijn partner José geboren werd. Ze hebben haar de kleurrijke naam Eden Aurea Josephien gegeven, en ook het muzikale geesteskind van Harm wordt gekenmerkt door een rijkdom aan klanken, woorden en beelden. “Op een van de nummers van The Temple of Humanity heb ik zelfs een geluidssample van het kloppende hartje van Eden gebruikt. Het thema van dat nummer is de mythische ontstaansgeschiedenis van de vrijmetselarij en het kloppende hartje dient als symbool voor de geboorte van de geestelijke mens.”
Verwijzingen
Het hele album zit vol met symbolische verwijzingen. “In het tweede nummer, ‘Brotherhood of Men’, zit bijvoorbeeld duidelijk de drieslag van de logearbeid, als een soort knipoog naar de ritualistiek.”
Invloeden uit de muzikale voorgeschiedenis van Harm Timmerman klinken volop mee op het album. “Ik luister heel veel klassiek en jazz, ik heb altijd veel gehouden van de symfonische rock van Pink Floyd en Marillion, van de Rolling Stones en de Beatles. Ik hou me ook op de hoogte van wat actueel is in popmuziek, bijvoorbeeld door regelmatig naar Pinkpop te gaan. Ik hou van popmuziek met ‘content’, die dus ergens over gaat en andere thematiek dan de gebruikelijke adolescentenproblematiek aansnijdt.”
Begin mei leverde Harm Timmerman in zijn loge in Groningen een doorwrocht bouwstuk op over de achtergronden en de visie achter het album. Daarin vertelde hij onder meer dat hij uitgebreid van gedachten gewisseld heeft over het project met medebroeders als Malcolm Davies, Fred Zinsmeester en Diederik van Rossum. “Ze hebben enthousiast gereageerd, omdat ze het zien als een hedendaagse manier om de vrijmetselarij onder de aandacht te brengen.”
Schedel
Harm Timmerman startte zijn bouwstuk met een sprekende anekdote. “Na het weekend wilde ik niet wachten tot de vrijdagavond dat ik weer in de loge was. Ik maakte een afspraak met de beheerder van het pand. Ik moest even ‘iets’ terug brengen, maar de waarheid was dat ik er zelf zo snel mogelijk van afwilde en het niet langer in huis wilde hebben. Niet dat ik er een onprettig gevoel van kreeg of zo, maar ik was als de dood dat er iets mee zou gebeuren en dan waren de rapen gaar. Bovendien, kón het ook niet wachten tot vrijdag, want bij een andere loge werd die week iemand ingewijd. Iedere loge gebruikt dezelfde schedel, dus moest ik zorgen dat deze op tijd en in goede staat weer terug was.
“De vrijdag ervoor konden we nog lekker op het terras zitten, dus het moet ergens aan het begin van de zomer 2007 zijn geweest dat ik na afloop van een logeavond met een andere broeder naar boven ben geslopen om dit wezenlijke onderdeel uit de graad voor leerling-vrijmetselaar even een weekendje te lenen. Uiteraard niet dan nadat ik daarvoor toestemming had gevraagd; ik wilde geen gelazer. Ik was druk bezig met het artwork behorend bij het album ‘The Temple of Humanity’. Voor een van de nummers kon ik geen passend kunstwerk vinden, dus was ik genoodzaakt om zelf een foto te maken. Ik had een schedel nodig en wist maar één manier om eraan te komen…”
Vervolgens beschreef hij de lange weg die het project gegaan is, “bezaaid met muzikale avonturen, duizenden telefoontjes en e-mails om alles te regelen, het zoeken naar mogelijkheden om het album uit te brengen en het voeren van vele gesprekken. Over de feitelijke productie van het album, het werken aan de nummers, alle studiosessies, samenwerking met muzikanten, de complexiteit van het studioproces en het regelen van artwork zou ik uren kunnen vertellen.”
‘The Freemasons’
Om een idee te geven van wat de betekenis van popmuziek in de vrijmetselarij is, liet Harm Timmerman een nummer horen van een duo dat uit Engeland afkomstig is, zich bezighoudt met de productie van Dance, House en Electronica en zichzelf The Freemasons noemt. “We weten van klassieke componisten als Mozart, Haydn, Sibelius en de Nederlander Pijper dat zij lid waren van de vrijmetselarij en zich hierdoor lieten inspireren bij de compositie van hun muziek. Ook van een aantal jazzmusici en componisten als Louis Armstrong, George Gershwin en Duke Ellington is bekend dat zij vrijmetselaar waren. Het is interessant dat wij binnen de andere muzikale hoofdcategorie, de populaire muziek, een verwijzing naar de vrijmetselarij aantreffen in de naam van het productieteam The Freemasons. Muziek, teksten, en gebruikt artwork zijn echter op geen enkele manier gerelateerd aan onze rijke symboliek. Ook zijn de heren bij mijn weten zelf geen vrijmetselaar en is kennelijk alleen op basis van motieven als het wekken van nieuwsgierigheid, een naam die lekker klinkt, het krijgen van veel interessante treffers in google, et cetera, deze naam gekozen. De luisteraar uit de doelgroep van adolescenten waar de muziek van dit duo voor is bestemd, heeft wellicht geen idee van oorsprong en betekenis van de naam.”
Thematiek
Harm Timmerman vond ook andere referenties naar popmuziek en vrijmetselarij. “Maar de inhoud van de songs gaat voorbij aan betekenis en inhoud van de vrijmetselarij. Wel is het zo dat veel popmuzikanten en artiesten zich laten inspireren door het mystieke en verwijzingen daarnaar hebben opgenomen in hun muziek of op albumcovers. En waarom ook niet? Popmuziek is een volwaardige, muzikale stroming. Zoals kunstenaars en muzikanten zich altijd hebben laten inspireren door het hogere of het transcendente, zo geldt dat net zo goed binnen de popcommunity in deze tijd. Popmuziek maakt wezenlijk onderdeel uit van het dagelijks leven. Inhoud en karakter van muziek en teksten kunnen de mens raken, onlosmakelijk verbonden raken met gebeurtenissen, herinneringen doen opborrelen, interesse wekken voor de thematiek die muzikaal of tekstueel wordt verwoord, ja, zelfs bijdragen aan totstandkoming van ideeën en karaktervorming en aanzetten tot nadenken. Maar de vrijmetselarij is op geen enkele manier vertegenwoordigd binnen deze muzikale hoofdstroming.”
Redenen kan Harm Timmerman wel bedenken. “De symbolen en betekenis van onze rijke traditie lenen zich weliswaar uitstekend als inspiratiebron voor het componeren van betekenisvolle en moderne kunst en muziek, maar bij het zoeken hiernaar binnen de traditie van de vrijmetselarij gaat het ‘zoekt en gij zult vinden’ niet op. Dit is één van de factoren die bij heeft gedragen aan het idee om een album met popmuziek geïnspireerd op vrijmetselarij te gaan produceren. Het is niet zo dat dit idee zomaar uit de lucht kwam vallen en opeens bestond. Het was meer het op zijn plaats vallen van kennis, activiteiten – al dan niet beroepsmatig – en denkwijze, waardoor het plan in de loop der jaren, in fasen heel langzaam gestalte kreeg.”
Opnamesessies
Bij de totstandkoming van ‘The Temple of Humanity kon Harm Timmerman samenwerken met een pianodocent van het conservatorium “en een Roemeense derdejaars conservatorium saxofoon- en dwarsfluitgenie. In het voorjaar van 2006 hebben zij bruikbare partijen in mijn homestudio ingespeeld. Pas in het najaar van 2007 waren we zover om een cum laude afgestudeerde drummer in te schakelen die wat betreft de drumtracks de nummers echt gegeven heeft wat ze nodig hadden.”
De nummers begonnen gestalte te krijgen en het werd tijd om het hele project te bespreken met een producer om echt concrete plannen te maken. “In het kader van vorige projecten had ik al eerder samengewerkt met Bauke van der Laaken, de vaste studio-engineer / producer van Studio Spitsbergen, een legendarische en van goede apparatuur voorziene studio in het Groningse Zuidbroek. Hij was de juiste man voor het uitwerken van de nummers: betere en moderne sounds, arrangementsaanpassingen en voor het begeleiden van de opnamesessies.”
Sommige nummers zijn in essentie hetzelfde gebleven, maar in sommige bestanden is behoorlijk gehakt. “Onder het mom van ‘kill your darlings’ en ‘less is more’ zijn er een paar geliefde gitaarsolo’s en een teveel aan noten gesneuveld. Alles bij elkaar had ik met niemand anders samen willen werken en het feit dat Bauke er gedurende het proces achter kwam dat een voorvader van hem lid was van een loge klopte natuurlijk helemaal.”
Zanger
Iets anders om goed over na te denken was het vinden van een zanger. “We speelden met de gedachte om hiervoor gebruik te maken van een artiest uit de stal van een platenmaatschappij die mogelijkerwijs zelf vrijmetselaar was. Dit bleek al snel onmogelijk en voor de zanger hadden we uiteindelijk geen betere keuze kunnen maken dan Diederik Huisman: een goede vriend die mijn weg naar de vrijmetselarij van dichtbij heeft meegemaakt. Daarnaast natuurlijk een ervaren en zeer getalenteerd zanger. Het toeval wil dat ook zíjn opa vrijmetselaar was. De emotie tijdens een studiosessie, het begrip van wat je zingt en het enthousiasme voor het project hoor je absoluut terug in het eindresultaat!”
Uiteindelijk is ‘The Temple of Humanity’ een volwaardig en professioneel geproduceerd conceptalbum geworden, stelt Harm Timmerman vast. “Zowel de muziek, de teksten en het artwork staan bol van de maçonnieke of anderszins mystieke ideeën, inzichten, subtiele verwijzingen naar ritualen, knipogen naar verwante stromingen en natuurlijk de vertaling van mijn eigen persoonlijke beleving en ideeën. De zoekende luisteraar met aandacht voor detail, ontdekt hopelijk meerdere lagen, maar een andere luisteraar kan een nummer gewoon lekker vinden en meer niet. Wat dit betreft denk ik niet dat het album te intellectueel is geworden.”
“Van het resultaat mag ieder natuurlijk vinden wat hij wil. Het verhaal achter een liedje of een album kan nog zo sterk zijn, uiteindelijk moet de muziek zijn werk doen. De luisteraar moet worden geraakt en dat gebeurt wel of het gebeurt niet.”
In het volgende nummer van Ken Uzelve een recensie van Malcolm Davies van de cd ‘The Temple of Humanity’. Het album kan besteld worden bij Van Emden Regalia (www.tdv-nl.com), www.bol.com en via de officiële website www.free-stone.org.
(foto’s:)
Harm Timmerman in zijn huisstudio, waar een groot deel van het voorwerk voor de cd plaatsvond.
“Al snel na mijn inwijding in de drie graden wilde ik muziek maken voor de logearbeid. ‘The Temple of Humanity’ is, behalve voor vrijmetselaren ook bestemd voor het gangbare publiek.”
Voor het artwork is gebruik gemaakt van spectaculaire, moderne kunst van binnen- en buitenlandse kunstenaars-vrijmetselaren.